Op verzoek van het Nutsdepartement Zaanstad wil het college van het gebouw aan Czaar Peterstraat 1 in Zaandam een gemeentelijk monument maken. Het Nutsgebouw is een tastbare herinnering aan het verlichtingsdenken uit de 18e eeuw.
Het gebouw, bezit van het Nutsdepartement, werd in 1903 in gebruik genomen en kent nog verschillende bijzondere kenmerken, bijvoorbeeld de gevelsteen waarop staat ‘Tot Nut van ’t Algemeen’.
Schouw en André van Duin
Het college wil van het pand een gemeentelijk monument maken, vanwege de bouwstijl kenmerkend voor die tijd. Geen overbodige versieringen, maar bouw volgt functionaliteit. Maar toch zijn er bijzondere gevelstenen aan de buitenkant te zien; de gemetselde togen boven de ramen op de eerste verdieping en het gebruik van geglazuurde bakstenen. Aan de binnenkant is de structuur van de oorspronkelijke plattegrond nog grotendeels aanwezig. En bijzonder zijn de schouw in de ruimte van de voormalige spaarbank (later de Hulpbank) en de grote bijna 9 meter hoge Nutszaal op de eerste verdieping. In deze grote zaal werden lezingen en toneeluitvoeringen gehouden en er zijn nog lang feesten en partijen georganiseerd. Ook organiseerde de toen nog onbekende Joop van den Ende er optredens met André van Duin en Johnny Kraaikamp.
Herkenbaar baken
Voorzitter van het Zaanse departement van de organisatie, Hans Pielkenrood, is indiener van het verzoek. ‘Dit pand heeft zo’n mooie en bijzondere geschiedenis en is van hoge stedenbouwkundige, architectuurhistorische en sociaal-culturele waarde. Dat willen wij graag voor de toekomst behouden en daar helpt een monumentale status bij. De laatste, grote renovatie dateert uit omstreeks 2010 en die heeft dit pand weer de grandeur gegeven die passend is voor alles wat zich binnen heeft afgespeeld. En er zullen maar weinig gebouwen in Nederland zijn met twéé “eerste” stenen; één gelegd door de voorzitter van de Spaarbank en één door de voorzitter van het Nutsdepartement. Er is veel in de omgeving veranderd, maar dit pand blijft een herkenbaar baken in het centrumgebied van Zaandam en daar zullen wij ons blijvend voor inzetten.’ Panden die geen monumentenstatus hebben kunnen door een nieuwe eigenaar eenvoudig worden gesloopt, waarna er nieuwbouw voor terugkomt.
Met de status van gemeentelijk monument kan voor onderhoud subsidie aangevraagd worden en er kan ook gebruik worden gemaakt van een laagrente lening of een Cultuurfonds hypotheek. Voor verbouwingen moet echter wel een omgevingsvergunning aangevraagd worden.
