Het Nut Sluis-Aardenburg werd op 20 april 1820 onder de naam Departement Sluis in Vlaanderen opgericht. Het 200-jarig jubileum wordt deze maand niet gevierd vanwege de Coronacrisis.
De lustrumactiviteiten zouden zich vooral richten op een belangrijke kerntaak van weleer van het Nut, namelijk het onderwijs. Al in 2019 zocht het departementsbestuur daarom contact met het landelijk project Meer muziek in de klas. Lees meer
Bijzonder is te vermelden dat voorafgaand aan het oprichtingsjaar 1784 van de vereniging Maatschappij tot Nut van ’t Algemeen, de oprichter Jan Nieuwenhuijzen van 1763 tot 1772 een religieus leraar was van de Doopsgezinde Kerk in Aardenburg. In Aardenburg werd door het Nut in 2003 samen met de Stichting Cultureel Aardenburg een beeld onthuld van Jan Nieuwenhuijzen (foto beneden).
Het eerste bestuur van het departement werd gevormd door J.G. Vorstman ( president), J.A. Janssen (secretaris), A. Blankert (thesaurier) en drie directeuren, te weten J.J. Hennequin, G.W. Callenfels, J. Schansman en J.B. Bekaar. De eerste jaren ondersteunde het departement vooral kinderen uit arme gezinnen om hen in de gelegenheid te stellen onderwijs te volgen. Het departement zelf stichtte geen scholen. Wel werd het onderwijs en de schoolbibliotheken gesubsidieerd. Ook is het departement betrokken geweest bij de oprichting van een kantwerkschool met destijds meer dan honderd leerlingen en van bewaarscholen, voorlopers van de kleuterschool. In 1865 is de naam van het departement gewijzigd naar departement Sluis-Aardenburg.
In de periode van haar bestaan heeft het departement meer leden gekend die ook landelijke bekendheid hebben gekregen.
Een van die leden is bijvoorbeeld Johan Hendrik van Dale (foto boven). Hij was de grondlegger van het Groot Woordenboek der Nederlandse Taal (De Dikke van Dale). In 1847 werd hij al op 19-jarige leeftijd lid van het departement, in 1853 werd hij zelfs secretaris. Dat is hij gebleven tot aan zijn dood in 1872. Op initiatief van het departement Sluis-Aardenburg kreeg het standbeeld van Johan Hendrik van Dale in 1983 een prominentere plaats, meer in het oog lopend, bij het Walplein. Niet meer uit het zicht op de wallen, zoals vroeger.
De heer G.A. Vorsterman van Oyen mag ook niet ongenoemd blijven. Hij was van grote betekenis voor het onderwijs in de landbouworganisaties en als volksvertegenwoordiger. Daarnaast heeft deze Aardenburger gedurende 35 jaar in het departement de functies van directeur, secretaris en voorzitter bekleed. Van de heer G.A. Vorsterman van Oyen staat sinds 1920 een gedenkteken op de Markt in Aardenburg.
Voor een andere verdienste van het Nut Sluis-Aardenburg moeten we terug in de geschiedenis van de Koninklijke Nederlandse Redding Maatschappij (KNRM). Het departement heeft namelijk aan de wieg gestaan van het KNRM- reddingstation Cadzand. Een ramp met de bark Columbus voor de kust van Cadzand in 1889 is namelijk aanleiding geweest voor het stationeren van een eenvoudige houten reddingsboot met een lijnwerptoestel in Cadzand. Door het departement Sluis-Aardenburg is in 1891 hiervoor een vuurpijltoestel geschonken. Het departement doneert naar aanleiding hiervan nog altijd jaarlijks een bedrag aan de KNRM.
Vandaag de dag is het Nutsdepartement Sluis-Aardenburg nog altijd springlevend. Met de ruim honderd leden worden ieder jaar naast een algemene ledenvergadering vier á vijf bijeenkomsten gehouden. Deze bijeenkomsten hebben volgens de oorspronkelijke doelstelling van het Nut nog altijd een cultureel karakter. Het lidmaatschap van het departement is laagdrempelig en de deuren van de bijeenkomsten staan ook altijd open voor niet- leden en introducés.
